عبدالقادر منگي
عبدالقادر منگي
عبدالقادر منگي: مشھور ليکڪ ۽ بيوروڪريٽ عبدالقادر منگي، 26 نومبر 1947ع تي، لاڙڪاڻي ضلعي جي رتيديري شھر ۾ علي شير خان منگيءَ جي گهر ۾ جنم ورتو. سندس گهر جو نالو محمد بچل ۽ ڇٺيءَ جو نالو عبدالقادر هو ۽ والده جو نالو غلام فاطمه آهي. سندس پيءُ جو تعلق مديجي، تعلقي ڳڙهي ياسين سان هو. سندس والد سنڌي فائنل پاس ڪري پھرين استاد ۽ پوءِ لاڙڪاڻي ۾ تپيدار ٿيو ۽ رتيديري ۾ اچي رهيو، جتي عبدالقادر ڄائو. سندس والد سپروائيزنگ تپيدار طور 1959ع ۾ رٽائرڊ ٿيو ۽ اتي ئي 1962ع ۾ وفات ڪئي. ان وقت عبدالقادر جي عمر 14- 15 سال هئي. ننڍپڻ ۾ سندس پالنا سندس مامي ديدار حسين منگي ڪئي. هن ذهين ٻار طور پرائمري ۽ مئٽرڪ جي تعليم گورنمينٽ هاءِ اسڪول رتيديري مان (1965ع ۾ فرسٽ ڪلاس) ۽ انٽر سائنس جا امتحان گورنمينٽ ڪاليج لاڙڪاڻي مان (1968ع ۾) پاس ڪيا. مقابلي جو امتحان پاس ڪرڻ کان پوءِ پاڪستان فاريسٽ انسٽيٽيوٽ/ ڪاليج پشاور ۾ داخل ٿيو، جتان 1970ع ۾ ڊپلوماB.Sc فاريسٽري پاس ڪري سنڌ ۾ اچي رئنج فاريسٽ آفيسر مقرر ٿيو. مئي 1975ع ۾ صوبائي سول سروس ۾ شامل ٿي اسسٽنٽ ڪمشنر طور کپري، گهاري، ٽنڊي الهيار ۽ سجاول ۾ اسسٽنٽ ڪمشنر ٿي. 1988ع ۾ 18 گريڊ ۾ ترقي حاصل ڪري، لاڙڪاڻي جو ايڊيشنل ڪمشنر مقرر ٿيو. منگي صاحب علم ۽ ادب سان شغف، سنڌ جي تاريخ ۽ ثقافت سان محبت سبب تاريخي ماڳن مڪانن ۽ مشاهيرن تي ڪانفرنسون ۽ سيمينار ڪرايا. گهاري ۾ پنھنجي ايامڪاريءَ دؤران ڀنڀور ۽ ديبل تي 1983ع ۾ سيمينار ڪرايا ۽ ان موقعي تي پڙهيل مقالن کي سھيڙي ڀنڀور ۽ ديبل جي نالي سان سھيڙي ڪتابي شڪل ۾ آندائين. جڏهن ٽنڊي الهيار ۾ بدلي ٿي آيو ته اتي به وتائي فقير تي سيمينار ڪرايائين ۽ ان تي به ڪتاب ڇپايائين. اهي ٻئي دستاويز سنڌ جي تاريخ ۽ ثقافت ۾ اهم جاءِ والارين ٿا. جنوري 1992ع ۾ ٿر مٺيءَ جي نئين قائم ٿيل ضلعي ۾ بدلي ٿيس. ٿر ۽ ٿرين جي ڏکن ۽ ڏولاون کي هن پنھنجو درد سمجهيو ۽ ٿرين کي سھوليتن ۽ بھتر زندگيءَ جا موقعا فراهم ڪرڻ جي سلسلي ۾ ‘ٿر سيمنار’ ڪرايو. ان سيمينار جي رپورٽ ڪتابي شڪل ۾ شايع ڪئي ۽ سرڪار کي سفارشون موڪليون. ان سال ئي ٿر ۾ ڪوئلي جي دريافت ٿي. هن ٿر جي بھتري ۽ ترقيءَ جو بنياد وڌو. ٿر ۾ سندس خدمتن عيوض کيس اوارڊ براءِ Services to Down Trodden people of Thar سگا پاران 1994ع ۾ مليو. منگي صاحب لاڙڪاڻي ۽ خيرپور ۾ به ڊپٽي ڪمشنر ٿي رهيو. منگي صاحب جي گهرواري خورشيد جوانيءَ ۾ ئي دل جي دوري پوڻ سبب مارچ 1991ع ۾ وفات ڪري وئي. کين ٽن ٻارن: صفيه قادر (1971ع)، ذڪيه قادر (1972ع) ۽ پٽ انيس جو اولاد ٿيو. خيرپور جي کرل فئمليءَ مان عزيز فاطمه کرل سان 1996ع ۾ ٻي شادي ڪئي. جنھن مان کيس ٻه پٽ محمد اريس خان ۽ علي حميص قادر ڄاوا. پاڻ 2001ع ۾ حيدرآباد جو آخري ڪمشنر رهيو. پرويز مشرف جي نئين نظام ۾ نوابشاهه ۽ سکر جو ڊسٽرڪٽ ڪوآرڊينيشن آفيسر رهيو. سندس آخري مقرري بطور سيڪريٽري ڪلچر، ٽوئرزم ۽ سوشل ويلفيئر جي ٿي، جتان 25 نومبر 2007ع تي رٽائرڊ ٿيو. عبدالقادر منگي دوستن سان گڏجي ’ڌرتي نيوز چينل‘ جو بنياد 2008ع ۾ وڌو، پر پوءِ جلد ئي ان چينل کان الڳ ٿي ويو. 2009ع کان 2011ع تائين گورک هل ڊولپمينٽ اٿارٽيءَ جو ڊائريڪٽر جنرل به رهيو. سندس ذاتي لائبرريءَ ۾ تقريباً هر موضوع تي ست هزار کن ڪتاب هوندا. سندس آتم ڪٿا ’جوئي آهيان سوئي آهيان‘ جي نالي سان سنڌيڪا اڪيڊمي ڪراچيءَ طرفان 2017ع ۾ ڇپي. 12 جون 2022ع تي ڪراچيءَ ۾ وفات ڪئي.
لفظ عبدالقادر منگيھيٺين داخلائن ۾ پڻ استعمال ٿيل آھي
داخلا ۾ استعمال ٿيل تاريخون
1947.11.26 عيسوي
عبدالقادر منگيءَ، 26 نومبر 1947ع تي، لاڙڪاڻي ضلعي جي رتيديري شهر ۾ علي شير خان منگيءَ جي گهر ۾ جنم ورتو.
2022.06.12 عيسوي
عبدالقار منگي 12 جون 2022ع تي ڪراچيءَ ۾ وفات ڪئي.
شخصيتون - ڀاڱي جون ٻِيون داخلائون
اظهر سولنگيقمر ڪوهستاني
عظميٰ گيلاني
پسند علي عاصي
اسحاق گڊو
زوار نقوي
صلاح الدين تنيو
ميان غلام محمد خان ڀرڳڙي
انور بلوچ
جتوئي عابد حسين